Katoen is een van de meest gebruikte materialen in de textielindustrie. Geschat wordt dat veertig miljoen katoenboeren in ontwikkelingslanden driekwart van de gehele katoenproductie op de wereld produceren. Dit gebeurt vaak onder armoedige omstandigheden. Biologisch katoen is een milieuvriendelijker en ethisch alternatief.

Wat is biologisch katoen?

Biologisch katoen wordt gemaakt van katoenplanten onder de regels van de biologische landbouw. Zo wordt biologisch katoen verbouwd zonder pesticiden of kunstmest. Het gewas wordt beschermd door bijvoorbeeld insecten in te zetten als natuurlijke vijand van insecten die de gewassen kunnen beschadigen. Katoen ontstaat uit de zaden die overblijven aan de plant nadat de bloemen zijn uitgebloeid. Het katoen wordt met de hand geplukt en vervolgens door een machine schoongemaakt waarbij de vezels gescheiden worden van de zaden. De zaden die overblijven kunnen ook gebruikt worden in diervoeding en in bakolie. Omdat er voor biologisch katoenteelt geen gebruik is gemaakt van kunstmest, groeit de katoenplant langzamer dan regulier katoen en maakt ze mooie, lange en sterke vezels die zonder het toevoegen van chemicaliën gesponnen kunnen worden tot katoengaren. De garen worden vervolgens gebreid, geweven en geverfd.

Lees ook: waarom de transitie naar biologisch katoen vraagt om een lange adem

Wat is het verschil tussen biologisch katoen en regulier katoen?

Om katoen op reguliere wijze te verwerken tot een bruikbaar materiaal, komen er een aantal schadelijke processen aan te pas. Zo worden er veel synthetische bestrijdingsmiddelen gebruikt. Dit is niet alleen schadelijk voor de mensen die ermee werken, maar kan in het eindproduct ook schadelijk zijn voor onze huid.

Katoenproductie gaat bovendien vaak gepaard met dwang- en of kinderarbeid. Een hoop aspecten dus om niet blij van te worden. Biologisch katoen biedt een beter alternatief en wordt volgens de strenge regels van de biologische landbouw verwerkt. Dit betekent onder andere dat er geen synthetische bestrijdingsmiddelen worden gebruikt of andere middelen die de omgeving of arbeiders kunnen schaden. Ook mogen er geen genetisch gemodificeerde planten gebruikt worden voor gecertificeerd biologisch katoen, alleen pure katoenplanten.

Hoe weet je wanneer katoen écht van biologisch is?

Een kledingstuk is biologisch te noemen is als het percentage biologisch materialen voor meer dan 95% afkomstig is van gecertificeerde biologische productie en andere gebruikte (niet-biologische) materialen de voordelen van de biologische productie niet verminderen of tenietdoen. Als een product voor minder dan 95% uit biologische materialen bestaat, dan mag niet geclaimd worden dat het product biologisch is. Check dus altijd de materiaalsamenstelling in het label of onderzoek of het kledingstuk biologisch gecertificeerd is.

De grootse en internationaal erkende organisatie die biologisch katoen controleert en certificeert is GOTS (Global Organic Textile Standard). Het certificaat zegt iets over het proces van vezel naar doek, en van doek naar kleding. Er bestaan twee certificaten: het biologische certificaat, waarin minimaal 95% van al het materiaal (de vezels) biologisch moet zijn. En gemaakt met biologische bestanddelen, waarvan minimaal zeventig procent van de vezels biologisch moet zijn.

Geen van de gebruikte middelen mag bovendien schadelijk zijn voor mens en milieu en er zijn eisen gesteld voor de verpakking en toegestane hoeveelheid afval na productie. Een GOTS-certificering vind je vaak terug in een label in kleding. Een organisatie die zich focust op het ethische aspect van katoenverwerking is Fair Wear Foundation. Zij controleren of de arbeiders op vrijwillige basis onder goede omstandigheden kunnen werken.

Lees ook: wat je moet weten over het fairtrade label

Lees ook: grote ketens met duurzame ambities – Greenwashing of toch niet?

Draagt biologisch katoen meer of minder bij aan waterschaarste?

De katoenindustrie verbruikt grote hoeveelheden water in landen waar juist watertekorten zijn. Dit zorgt voor nog grotere waterschaarste in die gebieden. De claim bestaat dat biologisch katoen zo’n 75% tot 91% minder water verbruikt dan regulier katoen. Toch zijn de meningen daarover verdeeld.  Voor de productie van 1 kilogram katoenen doek is gemiddeld tienduizend liter groen, blauw en grijs water nodig*. Veel katoenplantages liggen in droge gebieden. Om de katoenplanten in droge gebieden van water te voorzien, wordt de plant geïrrigeerd, waarbij water onttrokken wordt uit de omgeving. Met name in droge gebieden, leidt veel irrigatie – uit hoog blauw waterverbruik – tot waterstress. Daarmee leidt het ook tot afname van biodiversiteit en draagt het vaak ook bij aan een gebrek aan schoon drinkwater voor de lokale bevolking. 

Biologische katoenboeren doen kennis op over de (biologische) productie van katoen en leren efficiënter te irrigeren. Wel is het belangrijk om te weten dat dit nog niet alles zegt over waterschaarste. Volgens de voorlichtingsdienst van Milieucentraal mag biologisch katoen namelijk ook verbouwd worden in gebieden met waterschaarste. Ook zijn op het punt van waterverbruik en de herkomst van water bij de teelt geen eisen opgenomen in de regelgeving van biologische landbouw. Wel moet bij biologische teelt waterverspilling zo veel mogelijk voorkomen worden met een waterbeheerplan (CE Delft, 2018).

Omdat de droogte van de teeltregio meer bepalend is dan het al of niet biologisch verbouwen van de katoen, is het niet zwart-wit te zeggen dat biologisch katoen een grotere of kleinere bijdrage heeft aan waterschaarste. Toch zijn hier misvattingen over ontstaan, omdat de “minder water” claim vaak is gebaseerd op studies waarin biologisch katoen uit natte gebieden wordt vergeleken met regulier katoen uit geïrrigeerde gebieden.

Lees ook: grote ketens met duurzame ambities – Greenwashing of toch niet?

Waar kun je kleding van biologisch katoen kopen?

Er zijn steeds meer winkels en webshops die kleding van biologisch katoen aanbieden. En daar zijn we blij mee. Kleding van biologisch katoen vind je onder andere bij ARMEDANGELS en Kuyichi. ARMEDANGELS shop je bij duurzame webshops zoals Sophie Stone en The Blind Spot. Bij het Franse modemerk Sézane vind je ook kleding van biologisch katoen. Onder “details en samenstelling” zie je over en sprake is van een GOTS-certficaat. Ook het duurzame bed -en badgoed merk Yumeko zet zich op grote schaal in voor een eerlijke katoenteelt en verkoopt uitsluitend bed- en badgoed van biologisch katoen.

Duurzaam winkelen? Check onze pagina met kortingscodes bij geselecteerde duurzame winkels en merken.

Duurzaam winkelen? Check onze pagina met kortingscodes bij geselecteerde duurzame winkels en merken.

Lees hier alles over duurzame beddengoed, kussens en matrassen

Bronnen: solidaridadnetwork.org, fairtrade.org.uk, global-standard.org, wiki.watmooi.nl, all about fair fashion, voorlichtingsdienst milieu centraal

Fotografie: Talita Kalloe