Waarom duurzaam niet altijd duur hoeft te zijn en de Primark niet slechter is dan een H&M of Zara

Op 1 december 2016 opende de grootste Primark van Nederland de deuren in Amsterdam. Ook Utrecht kan er een verwachten. De Primark-discussie riep in onze directe kring een hoop vragen op. Wat maakt een Primark slechter dan de H&M of Zara? Hoe weet ik wat écht duurzaam is? En: hoe kan ik op een betaalbare manier toch duurzaam bezig zijn? We vroegen het aan Roosmarie Ruigrok – Changemaker en expert op het gebied van sustainable supply chains.

Tekst & fotografie: Talita Kalloe

Roosmarie Ruigrok is al twintig jaar actief als expert in het verduurzamen van de aanvoer keten in onder andere de textielsector. Ze stond aan de voet van de Fair Wear Foundation, werkte onder andere voor Amnesty International en als Cotton Manager voor Fair Trade. Inmiddels is ze bijna tien jaar eigenaar van haar eigen bedrijf Clean & Unique. Van hieruit geeft ze merken en bedrijven advies bij hun duurzame strategie. In november dit jaar bezocht ze Bangladesh en zag ze met eigen ogen wat er in de kledingfabrieken gaande is. Roosmarie leek ons de aangewezen persoon om antwoord te geven op vragen die ons en onze lezers al een langere tijd bezig houden. 

Laten we bij het begin beginnen. Waarom is de Primark volgens jou zo goedkoop?

Roosmarie: “Dit heeft te maken met een aantal factoren. Zo koopt Primark grote partijen kleding op, waardoor ze een betere prijs kunnen uitonderhandelen. Bovendien werkt het bedrijf met free trade zones. Zo kan het de belastingen laag houden en de kosten drukken. Primark’s businessmodel is bovendien niet afhankelijk van de laatste trends. Kwantiteit gaat boven kwaliteit. Het bedrijf zegt zelf dan ook niet in reclame te investeren, maar dat vind ik nonsens. In vergelijking met andere grote modeketens zetten ze echter wel minder in op marketing en ook dat scheelt in de kosten.”

Wat maakt een Primark dan slechter dan een H&M of Zara – die juist wel actief in marketing investeren en ook in lagelonenlanden produceren?

“De Primark is niet per definitie slechter dan de H&M of de Zara. Sterker nog, sommige high street merken produceren zelfs in dezelfde fabrieken als een Primark. Marketing is inherent aan de mode industrie en de marge zit vooral in de marketinguitgaven. Er valt wat voor te zeggen dat H&M hun marketingbudget voor een gedeelte besteedt aan bewustwording op het gebied van recycling en een Conscious Collection. Maar ook dat draait uiteindelijk om geld. Want wanneer jij je oude H&M kleding dumpt in een recycle bak en H&M dit weer gebruikt voor nieuwe kleding, verdient het bedrijf er weer geld aan.”

In hoeverre hebben modeketens dan eigenlijk echt iets met mode te maken?

“Weinig. Er zitten vaak grote investeringsmaatschappijen achter de ketens en die willen uiteindelijk geld zien. De kledingstukken die je bij ketens koopt zijn dus vooral gestuurd op wat het minste kost en wat commercieel werkt. En dat zie je ook terug in het straatbeeld. Als je daar kritisch naar kijkt is er de laatste jaren weinig aan veranderd. Het heeft weinig met trends te maken maar alles met geld. Niet voor niets is de eigenaar van Inditex – het moederbedrijf van Zara – een van de rijkste ondernemers van de wereld. Bij ketens gaat grofweg tweederde van het budget op aan marketing, winkels en personeel. De rest wordt gestoken in de supply chain. Maar hoe meer schakels er in de supply chain zitten, hoe grimmiger en troebeler de keten wordt.”

Hoe kunnen ketens zelf voorkomen dat dit gebeurt?

“Daar is een hele lange weg in te gaan. Maar duurzame relaties aangaan met fabrikanten is een begin. Sommige ketens doen dit al zodat ze kunnen besparen op de middle man. Maar dat is nog geen garantie voor goede arbeidsomstandigheden. De bedrijven gaan vaak voor de laagste prijs en hoppen daarom van de ene fabrikant naar de ander. Je kunt de fabrikanten dan ook niet kwalijk nemen dat ze geen duizenden euro’s investeren in het aanpassen van hun hele fabriek volgens de veiligheidsnorm van westerse bedrijven. Want diezelfde bedrijven kunnen ieder moment weer overstappen naar een ander. Door trouw te blijven aan hun leveranciers, kunnen ketens al een verschil maken. Maar helaas gebeurt dit nog te weinig.”

En als een keten als Primark zijn kleding nu duurder zou maken, zou dit dan een positief effect hebben op de manier van produceren?

“Ook al zou een broek geen tien euro kosten maar vijftig euro, dan nog bestaat de kans dat het geld niet wordt geïnvesteerd in betere omstandigheden voor de arbeiders, maar direct in de zakken van de fabrikant of het bedrijf verdwijnt. Het blijft een constante cirkel. Als we de koe echt bij de horens willen vatten, moeten we het spel op politiek niveau gaan uitspelen. Dat is een ingewikkelde kwestie waar ik de afgelopen vijftien jaar al druk mee bezig ben geweest, maar daar zal ik je nu niet mee vermoeien ;)”

In Nederland hebben diverse organisaties zich na de ramp in Bangladesh bezig gehouden met het doorvoeren van verbeteringen in de textielketen. Zie je al positieve veranderingen?

“In 2016 is het Convenant Duurzame Kleding en Textiel in het leven geroepen, ondertekend door modebedrijven zoals Bijenkorf, Wehkamp, Zeeman, Hema, America Today, G-Star, Vanilia en Sissy Boy. Nederland is hier het eerste land ter wereld in. Na het lezen van dit convenant vind ik echter dat er nog te weinig doelen en resultaten in op zijn genomen. Maar het mooie eraan is wel dat ineens verschillende modebedrijven bij elkaar aan tafel zitten om te kijken hoe zij samen de omstandigheden kunnen aanpakken. Ook zijn met The Bangladesh Accord al grote stappen gemaakt. Zestig procent van de fabrikanten in Bangladesh hebben al aanpassingen gedaan op het gebied van het Safety and Fire Programme in nauwe samenwerking met de modebranche.”

Voor mensen die minder te besteden hebben, is de Primark juist een uitkomst. De algemene opinie is vaak: duurzaam is duur. Maar is dat zo?

“Om deze vraag te beantwoorden, is het belangrijk om te weten dat de uiteindelijke verkoopprijs weinig te maken heeft met wat er in een keten gebeurt. Bij een luxemerk zit een groot gedeelte van de marge in marketing en image. Je kunt daarom het beste voor jezelf bepalen wat je iets waard vindt. Ik kan me goed voorstellen dat een winterjas voor €39 euro heel aantrekkelijk is om aan te schaffen. En ik begrijp het ook dat ouders naar de Primark rennen voor hun opgroeiende kinderen. Maar aan de andere kant: vroeger werd je gepest voor het dragen van tweedehands kleding. Nu is het hip. Doe daar je voordeel mee! Door je bewust te worden van wat je al hebt en meer te investeren in kwaliteit in plaats van kwantiteit (lees: een volle kledingkast met kleding die je na drie keer wassen kunt wegdoen), kom je al een heel eind. Op deze manier koop je minder maar bewuster en bespaar je geld. Als je dan iets nieuws koopt, probeer dan te investeren in een duurzaam merk.”

 TIP: met deze checklist scheid je direct het kaf van het koren in jouw kledingkast.

Steeds meer merken plakken het label “duurzaam”, “fair” of “sustainable” op hun kleding. Moet je dit klakkeloos aannemen? Of kun je als consument ook zelf checken of iets daadwerkelijk duurzaam is? 

“Als je over mode praat, denkt men als eerst aan de stof en het materiaal. De duurzaamheid zit dan ook vooral in het sourcen en verwerken van de materialen. Als je echt zeker wilt zijn dat een product met respect voor mens en milieu is geproduceerd, dan kun je het beste letten op keurmerken zoals de GOTS (Global Organic Textile Standard). Fair Wear Foundation, BSCI (Business Social Compliance Initiative) en Fairtrade richten zich op de arbeidsomstandigheden. Al deze keurmerken laten de suppliers auditen door onafhankelijke partijen die ook om de zoveel tijd wisselen, zodat er geen corruptie kan ontstaan.”

Lees ook: alles wat je moet weten over organic cotton

Kun je ervan uitgaan dat kleding Made in Holland onder goede omstandigheden is geproduceerd?

“Niet altijd. Er werken genoeg ontwerpsters en naaisters in Nederland zwaar onder het minimumloon – soms voor slechts een paar euro in het uur – om hun kleding betaalbaar te kunnen houden. Als algemene vuistregel kun je het beste aanhouden: als het merk bijvoorbeeld op hun website volledig transparant is over waar de materialen vandaan komen en hoe het produceert, dan mag je ervan uitgaan dat er aandacht aan wordt besteed. Verder is het altijd goed om zelf kritische vragen te blijven stellen.”

Wat zou je als tip meegeven aan lezers die stapje voor stapje over willen naar een duurzame garderobe?

“Met upcylcing, goede basics en een combinatie van vintage en duurzame items kom je al een eind. Op Rank a Brand kun je checken hoe jouw favoriete merk scoort op het gebied van duurzaamheid. Tevens zijn er diverse platformen die over eerlijke mode schrijven en tips geven. Zoals Kies Duurzame Mode bijvoorbeeld. Als je actief iets wilt bijdragen, doe dan in april mee aan de activiteiten van Fashion Revolution Nederland. Hiermee toon je niet alleen je eigen betrokkenheid, maar maak je mensen er ook van bewust hoe en door wie jouw kleding is gemaakt. Natuurlijk; om echt impact te maken, zal er op grote schaal in alle lagen van de keten – ook in de politiek – iets moeten veranderen. Maar ik ben hoe dan ook blij om te zien dat de consument steeds bewuster wordt van zijn of haar koopgedrag en van het hoe en waarom achter een product. Het begin is er, maar we hebben nog een lange weg te gaan.”

Sustainable shopping tips van Soul Stores

Er zijn meer winkels die duurzame mode verkopen dan je denkt. Zo weten veel mensen bijvoorbeeld niet dat Vanilia zit aangesloten bij de Fair Wear Foundation. En dat Lena the Fashion Library de mooiste duurzame labels aanbiedt om uit te lenen. Wij zetten een aantal winkels en merken voor je op een rij met een duurzame insteek. 

Amsterdam

Sukha Amsterdam

Lena the Fashion Library

Charlie + Mary

Utrecht

Nukuhiva

G.U.R.U.S.

WAAR (voor cadeaus)

Bsab (voor duurzame geurkaarsen en diffusers)

Livstores

Rotterdam

The Good People en Pantouffle op  De Pannekoekstraat

Online

thegreenlabels.com

Op Soul Stores delen we met liefde unieke, stijlvolle merken met een duurzaam randje. Kijk bijvoorbeeld eens naar Mud Jeans, j.jackman, Qnoop, People Tree en Kings of Indigo. Of dit prachtige overzicht van internationale merken voor de sustainable minimalist.

Lees ook:

…  Alles wat je moet weten over Slow Fashion

… Claudia Angeli van thegreelabels.com over het belang van transparantie in duurzame mode

… 5x duurzame jeansmerken

…. Tips en adviezen van sustainable stijlcoach Chiara Spruit

Featured image: colbert van Joop en vintage akte tas van Texier op vintage markt in Utrecht (totaal €50). Visitekaarthoesje: Renske Versluijs.