Keramiek van melk en bekers van bloed: lang zal het restproduct leven

Restproducten, hergebruik van grondstoffen en recycling; dankzij nieuwe technologieën en duurzame focus op design academies, wordt er flink geëxperimenteerd met het verduurzamen van restproducten. Onder de vijftien nominaties voor de tweejaarlijkse New Material Award 2018 ontdekten we spraakmakende ontwerpen en duurzame toepassingen. Met soms wel hele spraakmakende restmaterialen. 

Geschreven door: Maysa de Vries

Het verduurzamen van materialen is niet alleen een mooie ontwikkeling. Het is ook noodzakelijk. Dankzij de toenemende welvaart in de afgelopen vijftig jaar en onze snelgroeiende consumptiemaatschappij, zijn we in staat onszelf van alle mogelijke gemakken te voorzien. Maar daar zit een keerzijde aan. Zo put het overmatig produceren van bijvoorbeeld plastic onze huidige grondstoffen uit en daarmee ook de aarde zoals we die kennen. We kunnen niet meer op dezelfde voet verder als een halve eeuw geleden. Maar gelukkig hoeft dat ook niet. We bevinden ons midden in een mondiale verschuiving, waarin we vanuit een collectief bewustzijn naar een duurzame samenleving toe werken. Een samenleving die drijft op creativiteit en samenwerking – ook wel gekenmerkt als Sustainism. Daarmee raakt hergebruik van producten steeds meer verweven in onze levensstijl. De tweejaarlijkse New Material Award 2018 daagt kunstenaars en ontwerpers uit om duurzame materialen en innovatieve technieken te ontwikkelen als alternatief voor onze bestaande grondstoffen. 

Lees ook: Sustainism – wat is het en wat hebben wij ermee te maken?

Bekers van bloed

Dat innovatie in ons bloed zit, laat Basse Stittgen wel heel letterlijk zien. Toen de ontwerper de vleesindustrie – een van de meest vervuilende industrieën ter wereld – onder de loep nam, kwam hij erachter dat er een enorme hoeveelheid aan bloed wordt weggegooid. Dat lijkt in eerste instantie niet zo gek, het slachthuis kan er immers weinig mee. Maar Basse zag hierin de mogelijkheid om bloed als restmateriaal te onderzoeken. Hij zette het project ‘Blood Related’ op en ontwikkelde voorwerpen gemaakt van honderd procent koeienbloed. Say what? Overtuigde vegetariërs en veganisten zullen geen fan zijn van dit idee. Maar de gedachte erachter heeft een pakkende boodschap. Het bloed in de voorwerpen symboliseert het verhaal van leven en dood. De ontwerper wil met ‘Blood Related’ de consument bewust maken van hun gedrag en verspilling door het materiaal op poëtische wijze te benaderen en daarmee de waarde te benadrukken. 

De bamboe ontrafelt

Bamboe groeit razendsnel en is ijzersterk. Het is dan ook een materiaal waar dankbaar gebruik van wordt gemaakt in duurzame toepassing. Niet alleen voor het bouwen van huizen en de productie van meubels, maar ook voor de productie van textiel en tableware, bijvoorbeeld. Studio Chris Kabel gaat nog een stapje verder en ontleedt de bamboe als het ware tot op de laatste cel. Met ‘Recomposed Bamboo’ wil hij erachter komen hoe de bamboebuis is opgebouwd en op welke verschillende manieren het materiaal bewerkt en toegepast kan worden. Hiermee hoopt hij de veelzijdigheid en toepassing van dit ijzersterke natuurproduct te vergroten. Dit biedt niet alleen nieuwe mogelijkheden op het gebied van assemblage en esthetiek. Maar zo kunnen ook meer producenten het materiaal gaan gebruiken.

Lees ook: dit Nederlandse merk maakt kleding van bamboe

Een nieuwe kijk op melk

Melk is goed voor elk, zo dachten we een lange tijd. Maar hoe meer we te weten kwamen over de bioindustrie en ons eigen lichaam, hoe meer we kiezen voor plantaardige alternatieven en afstand doen van dit oer-Hollandse product. Door overproductie en lage melkquota lijken we te vergeten dat melk van een koe in de basis een onmisbaar product is om haar kalveren groot te brengen. We gaan er echter mee om alsof het een onuitputbare bron is dat door de massa onbeperkt geconsumeerd kan worden. En daarin ligt ook de ironie. Door onze eigen omgang met melk, hebben we de waardedaling ervan zelf in de hand gewerkt. 

En dat is zonde, vindt ontwerpster Ekaterina Semenova. Daarom heeft ze ‘Care for Milk’ opgezet. Een project waarmee ze een nieuwe waarde toekent aan melk en het als grondstof gebruikt voor een gebruikersvoorwerp met een lange levensduur. Ze maakt gebruik van de restproducten uit de zuivelindustrie om haar aardewerken voorwerpen duurzaam te glazuren. Dit doet ze door restanten van het zuivelproduct te verzamelen en om te zetten in een bioplastic. Dit giet ze over het aardewerk waardoor het de functie van glazuur krijgt. Na het bakken bestaat het aardewerk uit verschillende soorten bruin, afhankelijk van de samenstelling en vetgehalte van de melk. Door melk op deze nieuwe, duurzame manier toe te passen, geeft ze deze een nieuwe waarde.

Bioplastic van algen in plaats van olie

Klarenbeek & Dros hebben Algae Lab – waarmee ze bioplastic maken van algen. Het project is opgezet in samenwerking met Atelier Luma. Met een team van wetenschappers onderzoeken en kweken zij micro-organismen die worden omgezet in biopolymeren. Het mooie daarvan is dat deze minstens zo goed zijn toepasbaar als traditionele kunststoffen. Het materiaal kan op industriële schaal worden toegepast en is geschikt voor spuitgieten. De focus van de studio ligt op 3D-geprinte objecten en het opzetten van een netwerk van lokale producenten met als doel sociale en lokale productie te stimuleren en CO2-uitstoot door productie en transport te verminderen en zelfs te absorberen. En dat klinkt veelbelovend. Het is ook de reden waarom Algae Lab de New Material Award 2018 in de wacht sleepte.

Van schadelijke stof naar tafelkleed

Als gevolg van de industrialisering hebben we een overschot aan schadelijke zware metalen. Ontwerpster Agne Kucerenkaite besloot onderzoek te doen naar de mogelijkheid om dit als bijproduct te hergebruiken. Zo verzamelde ze materiaal van onder andere waterzuiveringsinstallaties en bodemsaneringsbedrijven. Vanuit het experimenteren met de zware metalen en verschillende stoffen, is de collectie ‘Ignorance is Bliss’ geboren. De collectie bestaat uit servies en aardewerk die dankzij bewerking van het materiaal veilig te gebruiken zijn. Zo heeft ze onder andere prachtig geweven textiel gemaakt die de eettafel niet zou misstaan. Met ‘Ignorance is Bliss’ wil Kucerenkaite de sporen van het verleden aanhalen in het hergebruik en bewustzijn voor een betere toekomst creëren. Of zoals ze dit zelf zo mooi schrijft: “These pieces will hopefully become a thread connecting past abuse with current reuse, and future (blissful) awareness.”

Wat als kleding kon praten? Deze pop-up shop op Dutch Design Week 2018 geeft kleding een stem

De New Material Award 2018 werd tijdens Dutch Design Week uitgereikt. Algae Lab won de award. Basse Stittgen won de New Material Fellow 2018. Beiden kregen een geldbedrag mee naar huis om hun idee verder te onderzoeken en te ontwikkelen.